“Kemal Beydilli“nin “İki İbrahim Müteferrika ve Halefi ” isimli çalışması Kronik Kitap’tan çıktı. Yazarımız Kemal Beydilli siyasi tarih ve 17-20 yüzyıl Osmanlı Avrupa ilişkileri üzerine uzman bir profesör. 1942 İstanbul doğumlu. Lisans derecesini İstanbul Üniversitesi’nden 1968 yılında almış. Doktorasını ise 1975 yılında Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi’nde tamamlamış. Araştırma alanı Osmanlı-Avrupa ilişkileri ve siyasi tarih. Bu alanda ülkemizin önde gelen uzmanlarından biri. Yeniçeriler ve Bir Yeniçerinin Hatıratı, Osmanlı’da İmamlar ve Bir İmamın Günlüğü, Mahmud Raif Efendi ve Nizam-ı Cedid’e Dair Eseri, İmparatorluktan Ulus Devlete Türk İnkılap Tarihi, Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishane yayınlanmış olan kitaplarından bazıları.
İbrahim Müteferrika deyince aklımıza ilk gelen şey Osmanlı’da matbaanın kuruluşu. Burada küçük bir düzeltme de yapmak lazım çünkü İbrahim Müteferrika’dan önce de matbaa vardı Osmanlı’da. Ama bunlar gayrimüslimlerin kurduğu müesseselerdi. Ve kendi dillerinde kitap basıyorlardı. İbrahim Müteferrika kimdir diye merak edenlere kısaca tanıtalım. İbrahim Müteferrika’nın matbaası tarihteki ilk Müslüman Türk Matbaası. İbrahim Müteferrika esasen bir Macar. 1674 yılında Macaristan’ın Kaloşvar şehrinde doğmuş. İkinci Viyana Kuşatması’ndan sonra esir alınarak İstanbul’a getirilmiş. Daha sonra burada müslüman olmuş. Müteferrika hezarfen bir kişi. Yani bin türlü hüneri olan bir adam. Nitekim saray ve çevresinde görev almış. İsmi de buradan geliyor. Müteferrika padişah veya vezirlerin işlerine bakan görevliye verilen isim. Latince, Macarca, Arapça ve Farsça biliyor. Bu vasıflarıyla Müteferrika diplomatlık, mihmandarlık, çevirmenlik de yapmış. Malum 1727 yılında da ilk Osmanlı matbaasını kurmuş. Sözünü ettiğimiz kitap iki İbrahim’den bahsediyor. Müteferrika ve halefi diyor. Halefi olan da Rumeli kadılarından İbrahim Efendi. Kitap enteresan bir iddiayı tarihi belgelere dayanarak temellendirmeye çalışıyor. Arka kapak yazısından aktaralım. İbrahim Müteferrika’nın Humbaracı Ahmet Paşa olarak bildiğimiz Bonneval onun evlatlığı Süleyman ve kendini yetiştirmesi olan Küçük İbrahim ile birlikte İstanbul’daki elçiler arasında bilinen oldukça karanlık işlere erken tarihlerden itibaren karışan, edinilen bilgileri paraya tahvil eden bir ekip içinde yer alan ve bizzat kendisinin de elçilere mahremane bilgiler ileten şifre kodu ile anılan bir istihbarat kaynağı olduğu iddiası. Tarih özellikle gizemli Osmanlı tarihi seven okuyucuların seveceği bir kitap olduğunu düşünüyoruz.
İyi okumalar diliyoruz.