“Thomas Paine“in “Sağduyu” isimli başyapıtı İş Bankası’nın Hasan Ali Yücel Klasikler dizisinden geçtiğimiz günlerde yeniden yayımlandı. Kitabı dilimize Çiçek Öztek çevirmiş. Sağduyu ‘nun özetine geçmeden önce modern tarihin gördüğü en enteresan, cesur ve akıllı adamlardan biri olan Thomas Paine’nin hayatına bir göz atalım.
1737-1809 yılları arasında yaşayan Thomas Paine aydınlanma döneminin en önemli yazar, aydın ve düşünürlerinden. Amerikan ve Fransız devrimlerinde düşüncelerinin çok ciddi etkisi olmuş. Paine İngiltere’nin Norfolk bölgesindeki Thetford’da doğmuş. Londra’da tanıştığı Amerika Birleşik Devletleri’nin kurucularından Benjamin Franklin’in önerisi üzerine 37 yaşında Amerika’ya göç etmiş. Aynı dönemde Amerikan kolonileri ile İngiltere arasındaki ilişkiler bozulmaya, kolonilerde bağımsızlık düşüncesi yeşermeye başlamış. Paine Amerika’da siyaset ile yakından ilgilenmiş ve köleliğin kaldırılmasını ve Amerikan kolonilerinin İngiltere’den ayrılmalarını savunan yazılar yazmış.
Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında çeşitli kamu görevlerinde bulunan Paine 1787’de Avrupa’ya geri dönmüş. Bu dönemde İngiltere ve Fransa’da krallıkların devrilerek yerine cumhuriyetlerin kurulması için mücadele etmiş. 1791-1792 yıllarında İnsan Hakları adlı kitabını iki bölüm olarak yayımlamış. Bu kitapta cumhuriyet yönetimini savunarak İngilizleri monarşiyi yıkmaya çağırmış. Bu kitabı yüzünden İngiltere’de vatana ihanetle suçlanmış. Bu arada Fransa’da ulusal meclise seçilmiş. Fransa’ya giderek meclis çalışmalarına katılmış ve monarşinin kaldırılması yönünde oy kullanmış. Ne var ki kralın idamına karşı çıktığı için bu kez de devrimci Robespierre yönetimi tarafından 1 yıla yakın süre hapsedilmiş. Paine hapisteyken Akıl Çağı’nı ardından da toprak mülkiyetindeki eşitsizlikleri eleştirdiği son büyük kitabı olan Tarımsal Adalet’i yazmış. 1802’de Amerika Birleşik Devletleri’ne dönen Paine yaşamının son 7 yılını burada geçirmiş ve 1809’da New York şehrinde ölmüş.
Sağduyu’nun Özeti:
Thomas Paine’nin başyapıtı Sağduyu ilk kez Amerikan devrimi öncesinde 1776’da yayımlanmış ve Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi’nin hazırlanmasında etkili olmuş. Sağduyu, onüç koloninin Büyük Britanya’nın hakimiyetinden kurtularak bağımsız bir devlet kurması gerektiği tezini öne sürmekte. Bu tezi öne sürerken İngiliz Anayasası, o dönemde ülkelerin yönetim biçimleri, Amerika Birleşik Devletleri’nin kuruluşundan önceki dönemdeki politik konumu ve siyasi teşkilatlanmalara dair kabul edilebilir ve pratik fikirlerle desteklenmiş önerilerini sunmakta. Sağduyu Amerikan halkı için de önemli bir eser öyle ki 2000’li yıllarda bile Amerika’nın en çok basılan ve okunan eseri olarak tarihe geçmiş.
Napolyon Bonapart’ın vakti zamanında Thomas Paine için yeryüzünün her bir kentine Thomas Paine’nin saf altından yapılmış heykelinin dikilmesi gerekir dediği söylenir. Lakin Napolyon’un bu sözleri cumhuriyet idealleri peşinden gittiği dönemde söylediğini sanıyoruz. Sonradan Napolyon diktatörlüğe heves edince Paine’in adını bir daha telaffuz etmediğini tahmin etmek zor değil. Dünya klasikleri arasında yer alan Thomas Paine’nin Sağduyu’sunu meraklılarına şiddetle tavsiye ediyoruz.
İyi okumalar diliyoruz.