Geçtiğimiz aylarda Giovanni Boccaccio“nun “Decameron” isimli eserini yayımlayan Alfa Yayınları edebiyat tarihinin önemli başyapıtlarından birini daha geçtiğimiz haftalarda yayımladı. Eser İlahi Komedya. Dante’nin Cehennem, Araf ve Cennet’ten oluşan bu üç ciltlik eserini dilimize Sevinç Elpida Kara çevirmiş. Seçkin Erdi de çevirinin üzerinden gitmiş ve açıklayıcı notlar yazmış. Kitaplarda Fransız ressam, illüstratör ve baskı resim sanatçısı Paul Gustave Dore’nin etkileyici görsel çalışmaları kullanılmış. Yazımızda Dante kimdir, Dante’nin hayatı nasıl geçmiştir, İlahi Komedya’yı ne zaman yazmıştır, İlahi Komedya’nın özeti nasıldır gibi konulara değineceğiz.
Dante kimdir
Dante Alighieri 1265 yılında doğdu. Gerçek adı Durante. Dante bunun kısaltılmışı. Köklü ve asil bir aileye mensuptu ama sonradan fakir düşmüşlerdi. Dante’nin babası Alighiero di Bellincione’dir. Hakkında pek bilgi bulunmamakla birlikte Guelfolar partisine üye olduğu sanılmaktadır. Bunun Dante’nin hayatında çok farklı etkileri olmuştur.
Dante ilk eğitimini bir papaz okulunda almıştır. Her ne kadar yüksek öğrenime devam edemese de önemli ne kadar Latin ve Yunan eserleri varsa okuyan, dönemin İtalyan şairlerini hatmeden Dante, bir yandan da astronomi, resim ve felsefe gibi konularda kendisini geliştirdi.
Dante’nin Beatrice’e olan aşkı
Dante denince ilk akla gelen isim kuşkusuz onun sonsuz bir aşk ile bağlandığı Beatrice. Çocuk yaşta başlayan bu tutkulu aşktan Beatrice’ye hiç söz etmedi Dante. 1288 yılında Floransalı bir şövalye ile evlenen Beatrice, bu evlilikten sadece iki sene sonra yirmi dört yaşında öldü. Platonik aşkının ölümü Dante için büyük bir yıkım oldu. Bir yandan da şairin onu ölümsüzleştirmesine yol açtı. Dante Beatrice’nin ölümünden beş yıl sonra 1295’de Floransalı tanınmış Donati ailesine mensup Gemma ile evlendi. 5 çocuğu oldu. Birçok kaynağa göre Dante evliliğinde hiçbir zaman mutlu olamadı. Zaten sürgün edildikten sonra da karısını bir daha hiç görmedi.
Dante’nin siyasi hayatı ve sürgün edilmesi
O dönemde Floransa’da belli başlı iki parti güçlü idi. Bunlar Ghibellinolar ve Guelfolar’dı. Ghibellinolar Roma Cermen İmparatoru tarafından desteklenmekte ve aristokrasiyi savunmaktalardı. Guelfolar ise İtalya’daki yerel prensleri destekliyor ve ülkeyi Papa’nın yönetmesini istiyorlardı. Guelfolar sonraları beyazlar ve siyahlar olarak ikiye ayrıldılar. Beyazlar burjuva sınıfı tarafından destekleniyordu. Reformisttiler ve papa konusunda daha temkinli idiler. Siyahlar ise daha ziyade asilzadelerden oluşuyordu ve küçük zanaatkarlar, işçiler gibi halk kesimleri tarafından destekleniyordu. Siyahların düşüncesi daha bağnazdı ve katı biçimde Papacıydılar. Dante beyazların tarafında idi.
1300 yılında Dante’nin de aralarında olduğu altı kişiden oluşan kurul Floransa Hükümeti’nin başına geçti. Bu durum Papa Bonifatius’u rahatsız etti. Beyazların iktidarını yıkmak için Fransa Kralı’nın kardeşini ayarttı ve Floransa’ya müdahale etmesini istedi. Bunun üzerine Floransa, Papa’yı bu kararından vazgeçirmek için Dante’nin de aralarında olduğu bir heyeti Roma’ya gönderdi. Floransa heyeti Roma’da bir süre Papa tarafından oyalandılar ve bu esnada Fransızlar Floransa’ya girdi ve iktidarı ele geçirdi. Beyazların mal varlıklarına el kondu ve bir kısmı idam cezasına çarptırıldı. Bazıları da sürgün edildi. Sürgün edilenler arasında Dante de bulunmaktaydı. Daha sonra Dante ile ilgili yeni bir karar daha verildi. Floransa’da askerler tarafından ele geçirildiği takdirde idam edilecekti. Önce Verona’ya ardından Padova’ya giden Dante İlahi Komedya’sını bu dönemde yazdı. Dante sonunda Ravenna’ya yerleşti. Dante küçük çaplı geziler haricinde ömrünü Ravenna’da geçirdi ve 1321’de 56 yaşında hayatını kaybetti.
İlahi Komedya’nın Özeti
Evvelce de belirttiğimiz gibi sadece İtalyan edebiyatının değil, dünya edebiyatının da en önemli baş yapıtlarından biri olan İlahi Komedya gelecek olursak, İlahi Komedya’da anlatıcı bizzat Dante’nin kendisidir. Ölümü sonrasında sırasıyla cehennem, araf ve cennete yapılan bir yolculuğu hikaye eder bu uzun manzum eserde. Burada iki hususa işaret etmek lazım. Birinci husus İlahi Komedya diyoruz ama eserin orijinal adı Komedya. “İlahi” kelimesi kitapta Hristiyanlık ile ilgili dini bir emare olması için 1360 yılında Giovanni Boccaccio tarafından ilave ediliyor. İkinci husus da bugün komedya dediğimizde akla ilk anda komedi geliyor ama değil. Ortaçağ’da komedya, tragedya’nın aksine sonu iyi biten hikayelere deniyor. Dolayısıyla Dante’nin İlahi Komedyasında herhangi bir güldürü unsuru yok.
İlahi Komedya Toskana lehçesiyle, yani İtalyan ana dilinde yazılmış ilk edebi eser. Zira Dante’nin zamanında İtalya’da eserler çoğunlukla Latince yazılmakta imiş. Kitap Floransa ya da Toskana lehçesinin standart İtalyanca olarak yerleşmesinde önemli rol oynamış.
Dante Komedyasını sürgünde olduğu ve hiç geri dönemediği 1308 yılları ile öldüğü 1325 yılları arasında yazmış. Eser, Cehennem, Araf ve Cennet isimlerindeki her biri 33 kıtadan müteşekkil 14 233 satırdan meydana geliyor.
Seyahatin öyküsü 7 Nisan gecesi başlayan Paskalya haftasında geçer. İmparator Augustus döneminde yaşamış Romalı şair Publius Vergilius Dante’ye Cehennem’de ve Araf’ta rehberlik ederken Cennet’i ise şairin idealindeki kadın olan Beatrice gezdirir.
İlahi Komedya’da özellikle Cehennem bölümü olağanüstü etkilidir. Anlatım muazzam bir görselliğe sahiptir. Dehşet sahneleri insanlığın modern zamanlarda işlediği suçları çağrıştırır. Yedi yüzyıl önceden dehşet verici ve hazin geleceğimize ışık tutar.
İyi okumalar dileriz.